Blauhúster Merke

Geschiedenis

Oorsprong

In elke gemeenschap of samenleving zien we dat men bepaalde feesten heeft bijv. Oogstfeest, Midzomernachtfeest, Oranjefeest, Merke e.d. en dat er een bepaalde reden achter het ontstaan ervan is. Het jaar 1873 wordt algemeen erkend als het begin van de Blauhúster Merke.

Kermis, ‘Merke' in het fries is waarschijnlijk ontstaan uit het woord Kerkmis. Het bouwen van een kerk duurde in de Middeleeuwen vaak vele generaties lang. Was het gebouw eenmaal klaar dan hield men een kermis, een mis om de kerk in te wijden. Bij zo'n gebeurtenis werden de wereldlijke en geestelijke adel en andere hooggeplaatste uitgenodigd. Deze kwamen dan met hun gevolg naar de desbetreffende stad of dorp. Het reizen in die tijd was veel moeilijker, zwaarder en nam veel meer tijd in beslag. Dus was men eenmaal op de plaats van bestemming dan bleef men hier meerdere dagen om uit te rusten en vertier te zoeken. Hierdoor waren bij een dergelijke gebeurtenis ook de troubadours, de acrobaten, de uitbaters, de marskramer e.d. aanwezig om de mensen te vermaken.

Dit is uiteindelijk uitgegroeid tot de huidige kermis, met een draai- en zweefmolen, schiettent, snoepwagen, touwtjetrek en muntenschuiver of ‘cranes’. In de jaren 50 werd de kermis verzorgd door de familie Buwalda die per boot vanuit Leeuwarden met een draaimolen en met een zweefmolen naar Blauwhuis kwam. Hierna heeft de familie Cloosterman dit overgenomen, deze bouwde zijn draaimolen altijd om tot zweefmolen. Vanaf 2017 is er weer een aparte draaimolen en zweefmolen, oude tijden herleven!

Paardenfokdag

Om een getrouw beeld te geven van meer dan 145 jaar Blauhúster Merke zal mijns inziens een onmogelijke taak zijn, omdat er helaas voor 1953 geen notulen beschikbaar zijn. De eerdere jaren moeten we het hebben van mondelinge overlevering. In het begin van de jaren 50 vierden de Blauhústers hun Merke midden in de week nl. op dinsdag en woensdag. Eind jaren 50 werd dit woensdag en donderdag, waarbij de woensdag voor de paarden was. Toen de vrije zaterdag in beeld kwam heeft men de Merke nogmaals verschoven en werd de paardenfokdag op zaterdag georganiseerd.

De Merke heeft altijd in het teken van de paarden gestaan. Momenteel hebben we alleen nog keuringen en concours hippique voor Friese paarden. Kijken we echter in de historie dan zien we een scala aan keuringen en wedstrijden van o.a. Friese paarden, het Bovenlands paard, harddraverijen met dravers maar ook met boerenpaarden, stoelendans te paard, ringrijden etc. Ook had men zelfs nog keuringen voor koeien en schapen. Dan praten we echter over de dertiger en veertiger jaren. Deze keuringen vonden dan plaats op de oude ijsbaan, waar ook een ‘theater' moet hebben gestaan.

De paardenfokdag vond steeds plaats op een stuk land in de omgeving van het dorp met name op de oude ijsbaan achter café Wijbenga, het land van S. Yntema, W.v.d. Wey, J. Landman , gebr. Zeinstra en M. Bonekamp.

De samenwerking van de Merkecommissie en de fokvereniging “it Fryske Hynder” stamt reeds uit de vijftiger jaren. Op 4 mei 1956 wordt vermeld in de notulen: Vergadering gehouden bij H. Wijbenga ten gunste van de te houden Paardenfokdag te Blauwhuis. Deze vergadering werd bijgewoond door het bestuur van de fokvereniging “it Fryske Hynder”, het Bovenlandsche Paard en de paardensportcommissie van Blauwhuis. Sinds 1994 stelt de Merkecommissie de ‘Sinsmarpriis’ ter beschikking voor de koninginnenrubriek de 3-jarige merries. (zie link)

Volksspelen en Kinderspelen

De volksspelen werden zoveel mogelijk in en om het Dykslân gehouden waar destijds ook de draaimolen stond. Vele soorten spelletjes komen we in de notulen tegen. Wat opvalt, is dat ringfietsen dat we nu nog ieder jaar organiseren, ook in 1953 al op het programma stond.

Achterop de intekenlijst uit 1951 stond het programma van de kinderspelen:

Klas 1 – 2 jongens fopbril en koekhappen ; meisjes ballen op blaadje

Klas 3 – 4 jongens biertonnen rollen ; meisjes woord maken

Klas 5 -6 jongens bezem rijden tussen fleschen ; meisjes was ophangen

Klas 7 – 8 jongens tonnen kruien ; meisjes korfballen

Jongens 15-17 jaar bloklopen ; meisjes 15 -17 jaar hoepelen en flesch vullen

Let ook hoe jongens en meisjes toen nog gescheiden waren. Tegenwoordig is dit geheel anders, ook door de opkomst van de keten. Aan Zes- en Meerkampen wordt dan nu ook vaak in ploegen tegen elkaar gestreden.

Bij bakker Joh. Popma kon men destijds voor 5 cent een ijsje krijgen! Verder stond in de notulen vermeld dat er voor de schoolkinderen 240 liter chocolademelk moest worden besteld bij Sj. Huitema, Ook moesten er nog schenksters worden aangezocht. Iedere klas kreeg een bepaalde kleur lintje opgespeld, dit om het bezoek aan de draaimolen en de traktatie goed te kunnen regelen. In 1974 werd er nog 100 liter chocolademelk besteld.

Commissies en Besturen

Voor 1953 bestond de commissie uit twee besturen nl. Merkebestuur en Paardenbestuur. Het paardenbestuur droeg tijdens de Merke het u welbekende zilveren paardeninsigne, destijds aan hen in bruikleen gegeven door de familie Wijbenga. Toen Evert Wijbenga de commissie verliet zijn deze insignes teruggeven en heeft de Merkecommissie twaalf nieuwe exemplaren laten maken.

In 1953 was Tjebbe Witteveen voorzitter en Jan Sj. Landman secretaris. In 1963 neemt Jan Landman de voorzittershamer over en zal deze hanteren tot 1993, waarna Wiebe J. Rijpma deze functie overneemt. Vanaf 2012 is Simon Bakker voorzitter.

De functie van penningmeester is vanaf 1953 tot 1974 vervuld door Jentje Bekema, vanaf 1974 tot op heden neemt Jan Kroon de kas voor zijn rekening. Dat deze functie niet altijd even gemakkelijk was, blijkt uit de volgende zinsneden in de notulen “een schuld aflossen”, “het batig saldo moesten we dit jaar helaas opsnoepen” en “net droog over de sloot”. Hierna zijn achtereenvolgens penningmeester George Foekema, Taeke Kuipers, Durk Ketelaar en Durk Postma.

De secretarisfunctie werd vanaf 1953 achtereenvolgens vervuld door J. Landman, Joh. Ydema, Obi Popma, Frans Ettema, Tjebbe Galama en Jan-Willem Wijbenga.

In 2014 zijn commissieleden Wiebe Rijpma, Taeke Kuipers en Tjebbe Galama ereleden gemaakt, vanwege hun 120-jarige dienstbaarheid aan de Blauhúster Merke. (zie link)

Daarnaast vervult de vice-voorzitter een bijzondere rol, deze functie is niet altijd ingevuld geweest, maar is vaak gekoppeld aan hun rol voor de Paardenfokdag. Hans Galema is dit geweest en Tjalling Brouwer vervult dit nu.

Tenslotte willen wij ook de damescommissie niet vergeten, zij organiseren de kinderspelen als de basisschoolkinderen vakantie hebben.

Ook zijn er binnen de Merkecommissie zogenaamde subcommissies te onderscheiden, zoals de Spelcommissie die de volksspelen organiseren, een speciale Optochtcommissie voor het eenmaal per 4 jaar organiseren van de optocht en een Muziekcommissie die alle muziek voor het Merke weekend besteld. Muziek is dan ook de verbindende factor de afgelopen jaren, zo zijn er op donderdagavonden diverse Play Back Shows georganiseerd: ‘Blauhús Got Talent’, ‘Voice Of Blauhús’, ‘Musicals’, ‘Friends’, ‘Rock ’n Roll’, noem het maar op!

Tentfeesten

Begin jaren 70, om precies te zijn 1973 ging ook de Merkecommissie in de vaart der volkeren mee en werd er voor het eerst een grote feesttent gehuurd, Het intieme, besloten dorpsfeest werd groter en massaler, vooral zaterdags als de jongelui uit de regio in grote getale hier komen om de Merke mee te vieren. Een gevolg van deze trend is dat de verantwoordelijk van de Merkecommissie anders wordt, het risico wordt groter, zowel financieel als wat betreft de aansprakelijkheid. Hierdoor wordt in 1980 besloten om de organisatie van de Merke onder te brengen in een stichting. Op 15 augustus 1980 wordt de “Stichting Merke Blauwhuis” een feit.

Vanaf 1973 heeft de feesttent op vijf verschillende locaties gestaan. Vanaf 1998 staat de feesttent op een bekend terrein nl. de ijsbaan, het land achter café ‘de Freonskip'.

Sinds 2010 is het Happy Hour georganiseerd, bedoeld om de gezelligheid van de Merke in de dorpskern te houden. Een groot succes!

In 2016 was er een echte Circustent, en in 2017 is weer een nieuwe weg ingeslagen. Aanhakend op de populaire festivals is een heus plein om de tent gecreëerd waar men (bijna) alles kan consumeren. Patat-, pizza-, kebab- en visboer, de Merke is nu van alle markten thuis!

Doelstelling

De Blauhúster Merke is meer dan alleen een dorpsfeest, zij probeert ook elk jaar voor en na augustus activiteiten te stimuleren. Een van die zaken is het behoud van bestaande faciliteiten, waar wij al zo gewend aan zijn geraakt. Een doel van onze Stichting is dan ook om Blauwhuis leefbaar te houden, ook over 100 jaar nog.

Het gezegde “de tiid hâldt gjin skoft” geldt ook voor de Merke. Hoe de Merke over 100 jaar gevierd zal worden is nog toekomst. We hopen dat er in dat hectische en technologische tijdperk nog de tijd genomen wordt om Merke te vieren en ‘even los te stean fan it gystene deistige libben' !

Tot slot wil ik de oud voorzitter Jan Landman citeren uit zijn voorwoord van 1973 – 100 jaar Merke:

“In folk dat libbet bouwt oan syn takomst, mar in folk dat allinnich wurket net. Der heart op syn tiid in feest by. Nei ynspanning komt ûntspanning. Wol no, der is no dy Blauhúster Merke sa pûr geskikt foar”.

Tjebbe Galama, ere-lid en Jan-Willem Wijbenga, secretaris